Kemik İliği Nakli

Başta kanser olmak üzere kanser dışındaki kan hastalıklarının tedavisinde de oldukça önemli bir yere sahip olan kemik iliği nakli, otolog ve allojenik olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Bu iki kök hücre naklinin temel farkı; otolog kök hücre naklinde hastanın kendi kök hücrelerinin kullanılması, allojenik kök hücre naklinde ise sağlıklı bir bağışçıdan alınan kök hücrelerin kullanılmasıdır. Toplanan kök hücreler hastaya damar yolu ile verilir.

Otolog kök hücre naklinde kök hücre kaynağı, hastanın kendisidir. Hastanın kendi kök hücreleri alınır ve tekrar kendisine geri verilir. Genellikle lenfoma ve multiple miyelom gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.

Bu tip nakillerde ilk önce hastadaki sağlıklı kan yapıcı kök hücreler toplanır. Daha sonra toplanan hücreler özel yöntemler ile dondurulur ve nakil gerçekleşene kadar saklanır. Bu tedavide hastaya yüksek dozlarda kemoterapi ve radyoterapi tedavisi verilerek kalan kanserli hücrelerin yok olması hedeflenir ancak kanserli hücrelerin yanı sıra sağlıklı kök hücreler de ölür. Bu nedenle yüksek dozdaki bu tedavinin ardından, daha önceden toplanıp saklanan kök hücreler yeniden vücut ısısına döndürülür ve hastaya nakledilir.

Allojenik kök hücre naklinde, hastanın doku grubuna uygun olan kişilerden kök hücre alınır ve hastaya nakledilir. Bağışçı ile hasta arasında tama yakın doku uyumu aranmaktadır.

Bu tedavide öncelikli olarak hastaya yüksek dozlarda kemoterapi ve radyoterapi uygulanır. Bu işlem, otolog kök hücre naklinde olduğu gibi, hastanın kan yapıcı hücrelerini yok eder. Daha sonra bağışçıdan alınan kök hücreler hastaya nakledilir. Kemik iliğine yerleşen nakil kök hücreleri, yeni kan hücrelerini üretmeye başlar.

Kemik iliği nakli sonrasında, sağlığı korumaya devam etmek için birtakım önlemlerin alınması gerekir. Nakil öncesinde ve sonrasında kullanılan ilaçlardan dolayı hastanın bağışıklık sistemi zayıflar. Bu da en ufak enfeksiyonun bile hayati bir risk taşıyacağı anlamına gelir. Bu yüzden hastanın bağışıklık sistemi düzelene kadar steril bir yaşam sürmesi, özellikle ilk 3 ay olmak üzere yaklaşık 1 sene boyunca enfeksiyonlardan korunması oldukça önemlidir. Kemik iliği nakli sonrasında özellikle şunlara dikkat edilmelidir;

• Hastaya özel ve steril bir ortam hazırlanmalı; mümkünse kendisine ait bir oda tahsis edilmeli
• Hastanın odası, hasta odada değilken temizlenip havalandırılmalı
• Nevresim takımı haftada en az iki kere, perde ve diğer örtüler iki hafta aralıklarla yıkanmalı
• Kişisel hijyene dikkat edilmeli
• Ev dışına çıkıldığında ya da eve ziyaretçi geldiğinde maske kullanılmalı
• Tokalaşma, öpüşme, sarılma gibi yakın temaslardan kaçınılmalı
• Grip, nezle gibi bulaşıcı hastalığa sahip kişilerden uzak durulmalı; hatta mümkünse ev içine ziyaretçi kabul edilmemeli
• Enfeksiyon riski taşıyan hastane, sinema, alışveriş merkezi, toplu taşıma araçları gibi yerlerden uzak durulmalı
• Havuz, deniz, sauna gibi yerlerden kesinlikle kaçınılmalı
• Güneşe çıkmadan önce güneş kremi sürülmeli ve doğrudan güneş ışınlarına maruz kalınmamalı
• Çiğ ve iyi pişmemiş gıdalar tüketilmemeli
• Yiyeceklerin hijyenine ve son kullanma tarihine dikkat edilmeli
• Hastanın ilaçları, beslenme düzeni ve günlük egzersizleri doktorunun önerdiği şekilde ayarlanmalı

Kemik iliği nakli, nakil sonrasında da hastanın yoğun bakıma ve dikkate ihtiyaç duyduğu uzun bir tedavi sürecidir. Bu süreci daha olumlu geçirmek ve kemik iliği nakli hakkında daha fazla bilgi edinmek için World Health’i takip edebilirsiniz.